Chị Ong Nô | Vết thương về Mẹ - The Mother Wound: Tại sao mẹ lại làm chúng ta đau đến thế?

Chào chị,

Em năm nay cũng 25 tuổi rồi. Hiện đang làm quản lí dự án. Trong công việc hay đối nhân xử thế, em đều rất dứt khoát và quyết đoán. Chỉ riêng chuyện tình cảm, em luôn mềm yếu.

Em là con một, ba mẹ em li dị từ bé, em sống với mẹ nên mẹ không chấp nhận em quen con gái khi mẹ phát hiện em quen bạn nyc. Đó là câu chuyện của 7 năm trước. Sau đó mẹ có cấm túc, không cho em sử dụng điện thoại và các thứ khác rất tiêu cực, buộc em chia tay bạn nyc. Thế nên, tụi em đã kết thúc mà không có một lời nói nào.

Em cũng dần trở nên khép kín, tiêu cực, bi quan và sống không cảm xúc, luôn sợ hãi và không dám yêu một ai. Suốt quãng thời gian đó, các mối quan hệ khác chỉ bắt đầu mập mờ, hoặc FWB. Và thường là những bạn khác không nghiêm túc, hoặc đến chỉ vì vui vẻ giết thời gian. Em đã tin rằng em không gặp được người sẽ yêu thương mình và bên cạnh mình.

Cho đến khi em gặp bạn, bạn là người giúp em nhận ra, thì ra trên đời này còn có phép màu chị ạ. Mọi thứ của bạn, đều khiến em hài lòng. Em cũng nhận ra, thì ra trên đời này vẫn còn có người thật sự yêu thương mình. Một người sẽ lo lắng cho mình, vì mình chạy đôn chạy đáo khắp nơi. Sẽ đặt mình lên vị trí ưu tiên của họ.

Có lẽ nghiệp báo đã đến, khi lúc trước em đã không kịp nói với bạn nyc câu nói mà kết thúc, để bạn ở lại 1 mình với sự đau khổ. Thì hiện tại, người yêu em bị gia đình cấm đoán. Mẹ bạn theo dõi và phát hiện tụi em đi chơi, vì lúc trước có nghi ngờ tụi em và cấm không qua lại với em nữa. Mẹ bạn đánh bạn, và rồi thì mẹ dùng tính mạng ra để ép bạn bằng cách bỏ ăn rồi đổ bệnh. Bạn không chịu nổi nữa, bạn ở giữa. Bạn phải quyết định, tất nhiên bạn sẽ chọn người thân của mình. Để trọn chữ hiếu.

Chị đừng trách bạn vội, vì lúc đầu khi đến với nhau, tụi em cũng biết điều này, cũng đã chuẩn bị cho mọi thứ nếu có xảy ra chuyện gì. Trước đó bạn có nói, bạn sẽ ở bên cạnh em, cùng em vượt qua mọi thứ. Em đã rất xúc động, vì đây là một cửa ải vô cùng khó khăn, chưa từng có 1 ai nói với em như vậy. Nên em đã rất trân trọng bạn. Chuẩn bị mọi thứ thật tốt để bạn không phải rơi vào tình trạng bị gia đình dùng bạo lực, mọi phương án đều có sẵn, backup rõ ràng. Chỉ có 1 điều em không dám tính tới, đó là bạn sẽ không thể chịu nổi mà rời bỏ em. Người tính không bằng trời tính chị nhỉ.

Bạn nói, tương lai bạn cũng không chắc sẽ ở bên cạnh em được hay không, vì mẹ bạn đổ bệnh như vậy là giới hạn của bạn. Nên là, thay vì vậy, nhân lúc tình còn chưa đậm, thì bạn muốn để em dứt ra, tránh để em bị đau lòng thêm.

Em buồn vì khả năng của em vẫn chưa tới để có thể làm người nhà bạn tin tưởng giao bạn cho em. Em buồn, vì rồi rốt cuộc LGBT đến khi nào sẽ tìm được một sự hạnh phúc mà không phải sống mãi trong bóng tối.

Em buồn vì khi đã gặp được đúng người, nhưng sai thời điểm.

Cái em có thể làm, đó chính là buông tay bạn, để bạn không phải khó xử, vì bạn nói, tình cảm mình chưa đủ lớn để vượt qua, đánh đổi sức khoẻ người thân. Em hiểu, em không trách bạn. Em lại càng trách bản thân. Em cũng nhớ bạn rất nhiều. Sắp tới đã không thể ở bên cạnh nhau, không thể cùng nhau làm những dự định, kế hoạch với nhau nữa.

Bạn đến, lấp đầy và vun vén khoảng trống trong em. Bạn đi, để lại một khoảng trống không thể nào lấp đầy. Bạn được nuôi dạy từ nhỏ, phải sống vì người khác, không dám nói ra suy nghĩ, ý kiến của mình, luôn sợ hãi khi thực hiện điều mới, em đã động viên bạn rất nhiều. Bạn cũng dần tích cực hơn. Nhưng chỉ có việc không chia sẻ cảm xúc của mình, để rồi tự buồn bã là không thay đổi.

Nhưng bây giờ, ngoài việc từ xa nhìn bạn chịu đựng mọi thứ, về gia đình áp lực, công việc, đồng nghiệp,.. em chỉ có thể từ xa âm thầm quan tâm bạn. Tụi em vẫn nhắn tin, và bạn nói bạn vẫn ở đây, khi em cần, khi buồn cứ gọi bạn. Chỉ là hiện tại sẽ ở một tư cách khác thôi. Như một người bạn.

Em không trông mong gì lớn lao, chỉ cần một người có thể cùng em đi qua giông bão. Ai mà không mong được cùng người mình yêu ở bên nhau và nhận được chúc phúc từ mọi người.

Bến bờ nào là cho cộng đồng của mình, tương lai nào là cho LGBT.

Mọi người đều nói, bây giờ đã thoáng hơn nhiều, nhưng đâu đó vẫn còn rất nhiều câu chuyện giống tụi em vẫn diễn ra. Những tình yêu không được chúc phúc. Em thậm chí không biết và đảm bảo, lần sau, người tiếp theo sẽ có câu chuyện cũ lặp lại hay không. Nhưng mà em đã quá thất vọng với tương lai mù mịt.

Rốt cuộc em nên làm gì mới đúng, em nên đi đâu về đâu.

---

Chào em,

Trước khi bắt đầu unpack lá thư này, vì có thể sẽ có nhiều chi tiết kích hoạt những nỗi đau trong em, chị muốn nhấn mạnh một thứ trước:

The shame of your parents is not yours to carry.

Dịch nôn na ra là chúng ta không có trách nhiệm phải gánh vác nỗi xấu hổ của phụ huynh mình. Chuyện họ xấu hổ về chúng ta nói nhiều về bản thân họ hơn là chúng ta em à.

Đọc thư em chị thấy đau lòng vô cùng, vì chị hiểu là đến thời điểm này, những câu chuyện như của em vẫn đang diễn ra hằng ngày hằng giờ. Thật ra chị cũng đã trải qua cảm giác mẹ đem sức khỏe, tính mạng bản thân ra để gây áp lực lên mình rồi. Khi đó chị 26 tuổi, cũng cỡ tuổi em bây giờ, mẹ chị không chịu được chuyện chị bede, lại thêm lúc đó bà hiểu lầm là chị muốn đi chuyển giới (nói đến đây thì chị thấy các bạn trans thật sự mạnh mẽ đến thế nào). Từ lúc đó, bên trong chị có một cái gì đó đã vỡ và chị đoán là mình sẽ mang vết thương này theo suốt cuộc đời còn lại. Mẹ chị đến giờ vẫn không biết điều bà làm đã ảnh hưởng đến chị thế nào đâu.

Trước khi đề cập đến vấn đề chị muốn nói nhất trong thư, về những người mẹ. Thì chị muốn em biết điều này: Em không có lỗi gì trong chuyện này cả. Thứ duy nhất có thể đặt lên người em chính là chuyện em chủ động ghost người yêu cũ. Nhưng cá nhân chị nghĩ lúc đó em có muốn làm khác cũng không được. 18 tuổi vẫn là một đứa trẻ, em không có tools, không có sự hướng dẫn của bất kì ai để đi qua tình huống kinh khủng như vậy cả, nhất là khi người gây ra tổn thương cho em lại chính là mẹ em.

Điều thứ hai chị muốn nói, chính là hai đứa đừng liên lạc với nhau nữa, ít nhất là trong lúc này. Hai đứa vẫn còn quá gần với nỗi đau để có thể làm chỗ dựa tinh thần cho nhau. Chị tin là ex có thể quay lại làm bạn, nhưng đó là chuyện của 2-3 năm sau, sau khi nỗi đau đã vơi và chúng ta đã là những con người khác. Còn bây giờ, chỉ cần nhìn thấy tin nhắn của nhau, hai đứa sẽ ngay lập tức nhớ đến những chuyện đau lòng mới xảy ra, nhớ đến từng lời nói khó nghe, đến lòng tin đã vỡ với gia đình hai bên. Nếu vết thương trong lòng hai đứa không có cơ hội được đóng lại, thì làm sao mình có thể có một cơ hội hạnh phúc trọn vẹn nào ở tương lai?

Giờ chị sẽ nói tới khởi nguồn của mọi khổ đau trong chúng ta nhé.

Chị, và em, và người thương của em, cũng như rất nhiều các bạn được nuôi dạy như phái nữ ở Á Đông đều mang trong mình một vết thương gọi là Vết Thương Mang Hình Người Mẹ - Mother Wound.

Mẹ là người đầu tiên chúng ta gặp trên thế giới này. Lúc mới chào đời, khi vẫn chưa mở mắt, sự ấm áp đầu tiên ta biết được đến từ bàn tay mẹ. Mẹ nuôi dưỡng, chăm sóc, tắm rửa cho chúng ta. Trên lý thuyết, mẹ quan tâm, hướng dẫn và bảo vệ chúng ta. Nhưng đáng tiếc, sự thật là một số người mẹ không làm được điều này - họ thiếu sự đồng cảm về mặt cảm xúc, vắng mặt về thể chất hoặc cả hai. Một số người mẹ không cho ta được sự chăm sóc cần thiết mà ta cần khi lớn lên, và cả sau này khi ta khôn lớn nhưng vẫn cần guidance. Sự thiếu an toàn, nuôi dưỡng và chăm sóc từ mẹ khiến chúng ta mang theo một vết thương định hình cả cuộc đời - "vết thương về mẹ - the mother wound". Chị nghĩ đây là vấn đề khá phổ biến ở phụ huynh Á Đông nói chung và Việt Nam nói riêng khi những người mẹ đó có con lúc chưa trưởng thành và thế hệ ông bà bị PTSD tập thể từ hai cuộc chiến tranh khốc liệt.

Vết thương lại càng sâu đậm hơn khi ta bede.

Khi ta come out là lúc ta yếu ớt nhất, lúc ta đặt hết tất cả sự người lớn xuống, đứng trước ba mẹ như một đứa trẻ và nói rằng: “Đây là con người thật của con. Nếu không sống như thế này, con sẽ bất hạnh cả phần đời còn lại. Nếu con làm vậy, ba mẹ vẫn thương con chứ?”

Và đa phần, câu trả lời là “không”. Đó là lúc ta học được bài học rằng tình yêu thương ta nhận được thật ra là có điều kiện đến khắc nghiệt. Khi ta cần họ nhất, họ sẽ chọn bản thân. Để ta lại một mình, chới với với sự thật đó.

Nói như vậy không có nghĩa là tất cả ba mẹ đều quay lưng lại khi chúng ta come out. Có những người chấp nhận chuyện đó rất nhẹ nhàng (chị có biết một trường hợp như vậy, mẹ của bạn chị khi biết nó là bede nữ nằm trên đã nói là có bạn gái thì cứ dẫn về nhà chơi, they actually exist nha). Những người khác thì sau cú shock đầu tiên sẽ dần dần chấp nhận, vì họ nhận ra là hạnh phúc dài lâu của con mình là quan trọng nhất. Có những người như ba mẹ chị, vẫn chưa mở lòng ra đủ và thật ra là cũng không interested đến cuộc đời bên ngoài lắm, thì đang giả vờ như chuyện đó không tồn tại. Hoặc có những người không bao giờ vượt qua cú shock đó, chấp nhận mất con mãi mãi vì họ luôn chọn chính mình. Mẹ của người yêu em có thể là một trong những người như thế. Đánh bạn ấy là bạo hành về thể xác, bỏ ăn để đổ bệnh là bạo hành về tinh thần. Không ai trưởng thành và thật sự yêu thương con cái sẽ làm vậy hết.

Chị không biết hiện tại mẹ em đối diện với chuyện em thích con gái như thế nào? Bà đã nhẹ nhàng hơn chưa hay vẫn gay gắt? Nhưng dù là gì thì chị muốn em nhớ rằng: đó là bài học mà mẹ em phải học ở cuộc đời này. Những ước mơ mẹ em dành cho em, những viễn cảnh mẹ em đã vẽ ra trước đó, tất cả chỉ là như vậy thôi - của mẹ em. Chị biết rất là khó khăn để em nhìn thấy điều này khi em là đứa con duy nhất của mẹ. Chị đoán là hoàn cảnh đưa đẩy đã khiến em trở thành người gánh vác ước mơ cho mẹ, thành trụ cột tinh thần để mẹ dựa vào. Nhưng chỉ có em mới sống cuộc đời của em được thôi. Em là người duy nhất chịu trách nhiệm cho hạnh phúc cuộc đời mình, cũng như mẹ em phải chịu trách nhiệm điều đó với cuộc đời của bà. Và thật ra sẽ không công bằng cho bà, khi em sống cả cuộc đời mang một sự oán hận chỉ vì em giao hết quyền quyết định hạnh phúc cuộc đời mình cho bà. Mình ở tuổi 18 vẫn còn là trẻ con, nhưng mình ở tuổi 25 thì đã là người lớn rồi em à. Con đường mà bạn người yêu em phải đi cũng như vậy. Sẽ tới một điểm mấy đứa phải nhìn vào sự thật này: Mẹ sẽ không bao giờ có thể cho ta tình thương mà ta muốn. Họ chỉ có thể cho tình thương mà họ muốn thôi.

Khi em nhận ra được điều này chính là lúc em bắt đầu lấp được khoảng trống trong lòng. Khoảng trống đó có là do em đã nghĩ những yếu tố bên ngoài sẽ giúp mình lấp đầy - approval của mẹ, tình yêu với bạn gái. Chị biết, vì bản thân chị đã mất 10 năm để cố gắng lấp đầy nó bằng những cách tương tự: Từ những người bạn gái emotionally available, từ những người sếp chỉ xem mình là nhân viên (vì mình đúng là vậy mà), từ những chất hóa học, từ những chuyến đi du lịch, mua sắm. Chị đã đi tìm mẹ ở khắp nơi, kể cả những nơi nguy hiểm nhất. Hạnh phúc của mình không có ở những nơi đó đâu hay nằm trong tay những người đó đâu em. Bản thân em đã xứng đáng được yêu thương rồi, em không có lỗi, tự thân em đã đủ đầy rồi, không cần phải làm gì hết. Mình chỉ cần bắt đầu tự yêu thương mình thôi.

Em hỏi chị có bến bờ nào cho cộng đồng mình?

Thật ra cộng đồng mình vẫn luôn cố gắng em à. Chưa bao giờ có ai cho không mình cái gì cả. Tất cả những thứ cộng đồng mình đang có, từ trời Tây đến những nước đói nghèo nhất, đều đánh đổi bằng máu và nước mắt. Kể cả ở Mỹ, nơi được xem là đi đầu trong quyền lợi của cộng đồng LGBT, tình yêu đồng tính vẫn trái pháp luật đến năm 1969 mà. Đó là năm khi cảnh sát ập vào gay bar tên Stonewall Inn để bắt những người đồng tính, châm ngòi cho cuộc bạo động lịch sử kéo dài 5 ngày, bắt buộc mọi người phải nhìn nhận lại quyền tồn tại của cộng đồng LGBTQ.

Một người đồng tính nam bị cảnh sát bắt giữ tại Stonewall Inn

Cảnh sát dùng vũ lực để trấn át đám đông tại Stonewall Inn

Đến những năm 1980, đại dịch AIDS bùng nổ. Ban đầu nó không có tên là AIDS đâu, nó tên là GRID (Gay-Related Autoimmune Disease - Bệnh suy giảm miễn dịch của người đồng tính). Vì nó được nói đến như bệnh chỉ có những người đồng tính, song tính bị nên chính quyền Mỹ đã không hề có động thái gì để ngăn chặn sự lây nhiễm của nó. Phải đến khi số người chết lên quá cao và bao gồm cả những người thẳng thì chính phủ Mỹ mới bắt đầu vào cuộc để ngăn chặn. Basically, người ta sẳn sàng để chúng ta chết nếu bệnh đó không ảnh hưởng đến họ.

Hiện tại, ngay vào tháng 1 năm 2025, vẫn có 5 quốc gia sẽ sẳn sàng xử tử chúng ta chỉ vì người chúng ta yêu: Iran, Ả Rập Xe Út, Yemen, Iraq và Somalia. Vẫn có 67 quốc gia không an toàn với cộng đồng mình. Và ngay lúc mình đang nói chuyện (25/1/2025), chính quyền mới của tổng thống Trump đang lăm le bãi bỏ luật cho phép hôn nhân đồng tính ở Mỹ.

Ở nước mình, những đấu tranh cho quyền của cộng đồng đã luôn diễn ra, chỉ là chúng ta không biết thôi. Cột mốc lịch sử nhất gần đây chính là theo Nghị định số 82/2020/NĐ-CP ngày 15/7/2020, những người đồng giới kết hôn với nhau không còn bị phạt. Tức là trước đó, legally, việc kết hôn giữa những người cùng giới tính sẽ bị phạt tiền từ 100.000 - 500.000 đồng. Có thể thấy được là giấc mơ về việc hôn nhân được pháp luật công nhận ở Việt Nam vẫn còn rất là xa. Nhưng những tổ chức phi lợi nhuận vẫn miệt mài đấu tranh và gia tăng nhận thức cho cộng đồng, như viện ISEE, tổ chức ICS, tổ chức PFLAG - Hội phụ huynh và người thân của người đồng tính, song tính và chuyển giới Việt Nam. Vẫn có những cặp đôi người nổi tiếng đến được với nhau, xây dựng cuộc sống gia đình như An Nguy và Alex, couple Anh và Cưng. Chị và vợ chị cũng thế, tụi chị vẫn phải đấu tranh cho tình yêu của mình mỗi ngày.

Nói thế là để nhấn mạnh một lần nữa, hạnh phúc của mình là do mình quyết định, vi mô hay vĩ mô đều là thế.

Đúng là không có tình cảm nào giống như giữa những người thân cùng dòng máu vì đó là những tình cảm lâu đời nhất ta có. Nhưng theo cá nhân chị, điều đó có thể vừa tuyệt vời vừa khủng khiếp. Những người cùng dòng máu có thể luôn ở bên mình bất kể chuyện gì, không nhất thiết vì yêu thương thì cũng vì expectation của xã hội. Điều đó đem đến cho ta một cảm giác an toàn nhất định. Nhưng đa phần, bên trong họ sẽ luôn có mong đợi mình đóng đúng theo cái vai mà họ định sẳn trong tâm trí họ. Ít người có thể vượt qua chính bản thân để yêu thương người thân mình trọn vẹn. Đó là lý do vì sao dù ở nơi an toàn đó ta vẫn cảm thấy cô đơn đến cùng cực.

Sự thật là những vai trò duy nhất mình có trong thế giới này là những vai trò mà mình tự nguyện bước vào. Hiện tại em đã có thể tự lo cho bản thân được, tự đưa ra quyết định, theo đuổi ước mơ của mình rồi. Nếu mẹ em chấp nhận em: tuyệt vời. Nếu bà khiến em cảm thấy khổ sở: mình không thể vắt nước từ một cục đá được, thứ nước duy nhất chảy ra chính là máu của mình. Và con người có thể thay đổi theo thời gian, em đâu biết được chuyện này; một số người chỉ cần một lý do để thay đổi, có thể mất vài tuần hoặc vài năm. Chị biết những chuyện này với em sẽ rất khó khăn, vì bản thân chị cũng vẫn còn một con đường dài ở phía trước. Nhưng tin chị điều này, mọi thứ sẽ tốt hơn nhiều em khi tự mình lấp đầy khoảng trống trong lòng.

Hi vọng thư này sẽ giúp em được phần nào.

Chị Ong